Morgen vertrek ik als ambassadeur voor Neckermann Belgium voor enkele dagen naar Gran Canaria. Terwijl ik nog niet eens een verslag heb gepost van mijn vorige tripje, een driedaagse voor De Standaard Magazine naar Krakau. Een reis waar ik behoorlijk van onder de indruk was, en waarover ik dus nog even een en ander wil delen voor ik het vergeet. 

Het zinnetje dat je niet wilt horen als je aankomt op een plek waar de regen met bidons uit de hemel stort: “Het heeft hier nochtans maanden niet zo geregend“. Maar hozen doet het als we uit een naar natte hond ruikende taxi het betonnen Plac Nowy-plein in het centrum van Krakau opstappen. Het plan was om er een zapiekanka uit het vuistje te eten, een soort spotgoedkope Poolse pizzabaguette die ze hier op elk uur van de dag binnenspelen en waarvan alleen al de lijst met mogelijk beleg je een zwaar maaggevoel bezorgt. Maar het smaakt, onder een lekkend afdak naast een bord waarop “Hier zapiekanka van 35 cm!” staat, ook al zijn wij ook al welgevuld met elk 17,5 cm aan gesmolten kaas en look. Zolang er maar iemand is die ons tijdig een paraplu en wat levensvreugde toesteekt zijn wij helemaal gereed voor de rest van Krakau.

Plac Nowy ligt in één van de drie buurten die belangrijk zijn voor de toerist die in deze stad aanlandt: de Joodse wijk Kazimierz. In tegenstelling tot de schilderachtige Grote Markt in het oudere stadsdeel is dit een samengooiseltje van gebouwen rond een niet zozeer aantrekkelijk marktplein, maar dan wel in een buurt die up en coming is. Lees: je struikelt er over de hippe eethuisjes met vegan, eco of organic in de naam, al moet je er soms een foute eighties discobowling in de kelder bijnemen. In Kazimierz kom je om op terrasjes te zitten in de zomer (dan regent het naar het schijnt zelden), een oude synagoge te bezoeken en je bij het naar buiten stappen te laten verleiden door een falafel die aangeprezen wordt op een krijtbord.

Schindler’s List

Kazimierz wordt ook de Joodse wijk genoemd omdat er vanaf de 15de eeuw een levendige gemeenschap Poolse Joden woonde, iets waar ouderwetse hotels met namen als Ariel en Rubinstein aan herinneren. De Duitse bezetter maakte in de jaren veertig van de vorige eeuw een huiveringwekkend einde aan hun leven in het dorp binnen de stad, waarna de buurt snel in verval wegzakte. Synagoges bleven leeg, gevels brokkelden af, en het leek erop dat de ineenstorting zich zou doorzetten tot Steven Spielberg in 1993 naar het stadsdeel kwam voor de opnames van Schindler’s List, zijn film over de Duitse industrieel Oskar Schindler, die het leven van 1200 Joden redde in Krakau. Hoewel het originele verhaal zich in Podgórze, het derde stadsdeel, had afgespeeld kwam Kazimierz de regisseur beter uit, en zo werd het vervallen district weer interessant genoeg om er kroegen en restaurants te openen en een artistiek publiek aan te spreken dat er nu nog steeds woont. Wie Krakau bezoekt wordt vriendelijk aangeraden om het bezoek aan Podgórze en een eventuele dagtrip naar de vernietigingskampen van Auschwitz uit te stellen tot aan het laatste luik van de reis. Omwille van het effect op de gemoedstoestand van de reiziger, als u begrijpt wat ze bedoelen. Ik spaar het dus op tot aan het laatste deel van dit stuk, en neem jullie eerst mee naar een deel van Krakau dat zowaar aan Disneyland doet denken. Volg de gids.

Pierogi gevuld met alles

Verkondigen dat je een trip naar Krakau op de planning hebt roept andere reacties op dan zeggen dat je je heil in Ibiza gaat zoeken. Eén van mijn vrienden was zelfs zo eerlijk om “oei” te zeggen. Hij was er ooit met een toerbus door gereden en had geen andere herinneringen dan “Grijs, en somber. En zo deprimerend Pools”. Ik was hem bijna gaan geloven na het half uur met de halve zapiekanka onder mijn afdakje, zeker toen enkele mannen die duidelijk een borrel te veel ophadden al hun charmes in de strijd gooiden om de inhoud van onze portefeuilles van eigenaar te doen veranderen. Maar dan sla je na een ingewikkelde conversatie met handen en voeten plots een hoek om. En kom je terecht in het schilderachtige historische centrum dat Unesco op zijn werelderfgoedlijst heeft gezet. In de straten rond de Lakenhalle is het bijzonder fijn kuieren, niet in het minst omdat het er autovrij is en je niet om de drie passen een filiaal van een kledingketen tegenkomt, maar wel veel kleine, onafhankelijke winkels vol juwelen (amber uit de mijnen is hier nogal een dingetje), heerlijke huisgemaakte limonade en kledij van kleine ontwerpers. Met wat geluk loop je tegen een plaatselijke markt aan op de Rynek Główny, waar handelaars hun pierogi, kaasbroodjes en zelfgedraaide worsten aanbieden. Die pierogi, daar zijn ze heel trots op, en ze vullen ze met wat je maar kunt bedenken. Van kaas tot vlees en van aardbeien en pruimen en ricotta, in pierogiland is geen vulling te gek.

Zuurkool op dierenvellen

Ook wat eten betreft zit het hem hier in het contrast. Terwijl in de studentenbuurten de zaakjes waar je glutenvrij en koolhydraatarm kunt eten als paddenstoelen uit de grond schieten houdt de Pool net zo halsstarrig vast aan de keuken van zijn moeder. En die moeder, vaak een kleine vrouw die stevig op de dijk staat, schotelt haar kroost op zondag onder het motto “op slaatjes komen we de winter niet door” liefst stevige kost voor. Denk varkensschenkel, worst, zure soep, zuurkool (die liefst uren heeft opgestaan) en koteletten. Bij Chata, een bonkige blokhut met dierenvellen, kregen wij met een gezelschap van zes een ‘Polish pan’ voorgeschoteld voor “4 à 5 hongerige mannen”, en kregen we de helft niet op.

Nog iets dat erg fijn is aan deze stad: achter elke gevel lijkt wel een verrassing schuil te gaan. Huis blijkt blokhut voor hongerige mannen, een saladebar ook een groene binnentuin zoals bij Chimera, of je stoot op een prachtig kaarslichtcafé zoals je er zo veel vindt in de stad, maar Alchemia op Plac Nowy een van de bekendste is. Denk wankele tafels die je zelfs met tien bierkaartjes niet waterpas krijgt, en een schimmig sfeertje waarin verliefde koppels even goed tot hun recht komen als groepen studenten dorstig naar kersenwodka. Ooit begonnen uit noodzaak, omdat er te weinig geld was voor een dure elektriciteitsrekening, maar zo gehouden uit gezelligheid.

Claustrofobisch Podgórze

Vanuit de stad hoef ik de volgende ochtend maar de brug naar het voormalige Joodse getto over te steken om mijn gemoedsthermostaat een paar standen te voelen zakken, en dat terwijl het droger en zonniger is dan de vorige twee dagen samen. Op weg naar het museum van Oskar Schindler loop ik langs vervallen huizen en een stuk originele muur die de Joden hier heeft afgesloten van de buitenwereld, en waarvan de bovenkant aan Joodse graftombes doet denken. Bewuste vormkeuze, destijds. Mijn hart zakt wat verder in mijn schoenen als ik langs het plein met de stoelen loop, waar elke ijzeren stoel voor duizend omgekomen Joden staat, een beeldtaal die verwijst naar de huisraad die noodgedwongen moest achtergelaten worden door de gedeporteerde Joodse bevolking. Ik lees ergens dat er voor de oorlog zo’n 68000 Joden in Krakau leefden, waarvan er slechts tweeduizend overleefden. En dat er op dit moment nog zo’n duizend in Krakau wonen, waarvan er maar tweehonderd zichzelf identificeren als leden van de Joodse gemeenschap.

Tussen de groezelige oude huizen kan ik me bijna inbeelden hoe verstikkend het hier moet geweest zijn in de twee jaar waarin de originele bevolking van Podgórze eerst naar Kazimierz moest verhuizen, om plaats te maken voor vijf keer zoveel Joden, die aan het werk werden gezet in verschillende fabrieken in het getto. Een ervan dus de emailfabriek van Oskar Schindler, sinds 2010 een beklijvend maar enigszins claustrofobisch museum waar je niet zonder bezwaard hart weer buiten wandelt. Een van de verhalen die je er leest gaat over hoe Schindler een deel van zijn personeel verzamelde in de zoutmijnen van Wieliczka, een onderaards heiligdom van 327 meter diep net buiten Krakau. Ik had zelf geen tijd om deze plek, inclusief ondergronds zoutmeer en ondergrondse kapel voor de mijnwerkers, te bezoeken, maar plaatste hem wel op mijn lijst voor mijn volgende bezoek. Een volgende bezoek ja, omdat drie dagen te kort was, en ik tegelijk ook wat opgelucht was dat ik de tijd niet had om die andere vreselijke plek op een uur van Krakau te gaan bezoeken. En anders vast nog harder door elkaar geschud op het vliegtuig was gestapt dan ik nu al deed.

Deze blogpost verscheen in langere vorm in De Standaard Magazine.
Ben jij ooit in Krakau geweest, of heb je plannen? Dan lees ik dat graag in de reacties, want ik wil echt nog eens graag terug, liefst bij beter weer.