lilith kijkt naar Arm Vlaanderen

Ik ben niet opgegroeid in een beschimmeld huis. Ik heb ook nooit honger geleden toen ik nog een kind was, en toch heb ik getwijfeld of ik wel naar de veelbesproken reportage “Arm Vlaanderen” van Panorama wilde kijken. Omdat ik een vermoeden had dat één en ander nogal dicht bij huis zou komen. En ik had gelijk.

Mijn ouders hadden het verre van breed, toen ik klein was, en ik herinner me maar al te goed hoe vaak mijn moeder op het einde van de maand met handen in het haar en tranen in de ogen op een rekenmachine zat te tokkelen, in de hoop dat op het kleine scherm plots een miraculeuze oplossing zou verschijnen voor de facturen die op tafel lagen en het geld dat er niet voor was. Ik herinner me de stress van weinig geld hebben, en ik herinner me hoe die ook vaak op mij oversloeg. Ik herinner me dat ik bang was dat we ons huis niet meer zouden kunnen betalen, en hoe schuldig ik me voelde als ik een afrekening voor fotokopies meekreeg van school, omdat ik wist hoe moeilijk mijn moeder het al had om mijn schoolreis naar de Meli te kunnen betalen. En dat er ook nog eens een factuur aankwam voor mijn boeken, binnenkort, en dat ik dat nog niet had durven vertellen.

Net zoals de kinderen in de reportage aten wij ook vaak cassoulet uit potten, en niet alleen omdat we daar zo zot van waren, want dat was niet het geval. Ik zal nooit vergeten hoe moeilijk dingen als familiefeestjes waarop elk zijn deel diende te betalen voor ons waren. Wij gingen nooit uit eten, maar soms konden we er niet onderuit. Dan moest mijn moeder ineens vijfhonderd frank per man uit haar krappe budget naar boven zien te toveren, vijfhonderd frank per man die er niet was. Maar wat moest ze doen? Zeggen dat we het niet konden betalen? En dus werd er op andere dingen beknibbeld, en zag ik mijn moeder weer avonden lang rekenen en fronsen en af en toe ook snikken, omdat ze het echt niet meer wist.

Hoe zo’n dingen gaan? Mijn ouders zijn allebei erg vroeg gestopt met school, op hun dertiende en vijftiende, als ik me niet vergis. Doordat mijn moeder geen diploma had moest ze gaan poetsen, ook bij mensen thuis. Daar was ze niet trots op, maar ze deed het, en ze deed het goed. Mijn ouders hebben altijd hard hun best gedaan om ervoor te zorgen dat we meekonden met de rest, waardoor ik twijfel of mensen echt doorhadden hoe moeilijk wij het soms hadden als het over geld ging. Maar ook ik keek op school mijn ogen uit als er vakantiefoto’s werden getoond van verre buitenlanden, en kinderen dure kleren droegen, al ben ik bijzonder content dat dat soort dingen in vergelijking met nu nog leken mee te vallen. Ik ben nooit gepest omdat ik niet meekon op bosklassen of Romereis, gelukkig, in een wereld waarin kinderen op hun zesde al een iPad krijgen lijkt dat me allemaal al een heel andere zaak.

Ik hoor het mensen altijd graag zeggen, dat ze nooit dingen op afbetaling zouden kopen en je geen geld mag uitgeven dat er niet is, maar ik zie nog altijd de wanhoop van mijn moeder voor me, die keer dat haar wasmachine het in dezelfde week begaf als onze auto, en ze ons al twee jaar een computer had beloofd, net als de rest van de kinderen uit onze klas. Dan steekt een mens zich in de schulden. Dan wordt het allemaal nog moeilijker. En dan gaat de boiler ook nog eens kapot.

Ik kan wel zeggen dat ik me niet schaam over mijn achtergrond, en dat is ook zo, anders zou ik dit niet typen. Maar ik herinner me toch hoe ik Youri in het begin dat we samen waren niet tot in onze sociale woonwijk liet rijden als hij me kwam oppikken, maar tot in de straat ervoor. Dat zou ik nu niet meer doen, maar ik snap perfect hoe het is. En ik zal het ook nooit meer vergeten. Het blijft mijn eerste reflex, als ik hoor over dure schoolreizen en laptops die voor school moeten gekocht worden of plannen voor familiefeesten waarbij iedereen 40 euro moet betalen: “kan iedereen dat wel betalen?”. Omdat ik weet dat zij die het niet kunnen dikwijls niet durven roepen dat het niet gaat. Omdat ik weet hoe het is om je daarvoor te schamen.

Ik heb uiteindelijk het geluk gehad dat ik, als eerste van mijn familie, heb kunnen verderstuderen. Ook dat was roeien met de riemen die we hadden, vakantiejobs doen om dat kot te kunnen betalen, bijvoorbeeld, en met mijn moeder zitten janken van de stress als ik herexamen had, omdat we allebei wisten dat ik maar één kans had. Meer konden wij echt niet betalen. Al hadden we het nog zo graag gewild.

Dus als ik dan kijk naar een reportage als die van gisteren, dan komt er heel veel terug. En ben ik ongelooflijk dankbaar dat het ernaar uitziet dat ik mijn Dexter in gunstigere omstandigheden zal kunnen opvoeden. Maar hoop ik ook uit de grond van mijn hart dat hij dat nooit vanzelfsprekend zal vinden. Dat is het namelijk helemaal niet.

Reacties

  1. Michele

    Ik word er stil van. Ik heb de reportage niet gezien, maar al zo veel reacties gezien dat ik ze zo snel mogelijk wil zien. Geld maakt niet gelukkig maar zonder is het ook een probleem.
    Een dikke pluim voor alle mensen, incl. je ouders, die het eten uit hun eigen mond zouden sparen om hun kinderen toch maar een betere toekomst te gunnen. Je mama kijkt ongetwijfeld heel gelukkig toe vanuit de hemel, wetend dat Dextertje die ellende gespaard zal blijven, mede dankzij haar inspanningen.

  2. Schrijnend verhaaltje, ik heb gelukkig wel alles kunnen meedoen op school, omdat mijn moeder creatief was en van haar kleren kleren maakte voor mij en zo. Wij aten vooral papsaus met eieren, en saromapudding als dessert, maar ik heb nooit het gevoel gehad iets te kort te komen. Alleen toen ik later in hotelschool spermalie terecht kwam trok ik mijn ogen open wat die gasten allemaal hadden van kleren en sjakossen en make up en dure parfums.
    Maar ik heb er geen trauma van overgehouden.

  3. Wauw, ik dacht altijd dat ik de enige was van onze generatie die nog uit zo’n situatie kwam, met ouders die vroeg van school gingen (moesten gaan) om te gaan werken en vervolgens elke maand moesten tellen om de eindjes aan elkaar te knopen. Ik besef nu pas dat er misschien nog anderen waren, maar dat die er net als ik nooit over praatten.

  4. griet

    Ik reageer normaal nooit, maar ik wil toch even meegeven dat ik dus echt vind dat jij altijd zo’n aangrijpende én wijze dingen weet te vertellen. echt waar. merci.

  5. Ik ben opgevoed in een “rijk” gezin, mijn ma is hertrouwd met een rijke oude vent en dus kwam alles als vanzelf.
    We kregen alles, van alles het laatste nieuwe en het beste merk.
    Daar stond tegenover dat wij ABSOLUUT geen liefde kregen.
    Liefde was bij ons: cadeaus geven.
    Niet knuffelen, luisteren, motiveren, maar keiharde cash.
    Resultaat is dat ik een kamer vol gerief had maar een leeg hart.

    Nu hebben wij het ook niet breed, zotte kosten doen ons ook zweten en soms moeten de kinderen net iets langer wachten op hetgeen ze zo graag willen.
    Maar ze krijgen veel liefde, veel knuffels, ik motiveer ze, praat vaak met hen, lach met hen, kus hen zo vaak als ik maar kan en zeg 100x op een dag dat ik zo hard van ze hou, ik geen hen àlles wat ik nooit heb gekregen en als ik had mogen kiezen, had ik liever wat minder luxe en meer liefde gehad.

    Mijn vader was/is een marginaal geval die geen nagel heeft om aan zijn gat te krabben maar helaas ook alcoholist, dus al de liefde die hij voelt of kan laten zien, verdrinkt hij gewoon.
    Ik ken de 2 werelden dus wel en ik weet waar mijn voorkeur naartoe gaat.

  6. Leen

    Chapeau dat je dat hier allemaal durft en kunt schrijven, Kelstertje. Spijt dat ik de repo niet gezien heb. Wij waren niet arm thuis maar hadden ’t ook niet te breed (mama huisvrouw), en onze vakanties gingen dan ook tot mijn 18e naar de zee:-). En nu pas begrijp ik waarom wij zoveel lever, en bloedworst en al die ander dingen aten :-(, en saromapudding als dessert :-).
    Ook ik vind ’t allemaal nog steeds niét vanzelfsprekend, en het is fijn dat we onze kindertjes meer kunnen geven, maar teveel is ook weer niet nodig, denk ik dan:-).

  7. Heel erg mooi geschreven, en heel erg herkenbaar. Ook thuis alles bijeengeschraapt zien worden, met ruzies en tranen en frustraties. Niet durven zeggen dat het los door een nieuwe winterjas waaide. Ineenkrimpen van schaamte als andere ouders stilletjes voorstellen om de weeral-nieuwe-volleybal-outfit voor te schieten. Als eerste gaan verder studeren om ‘hogerop’ te geraken, met een tienmaanden-kot-contract om die zomer maar niet te moeten betalen en dus absoluut geen herexamens te mogen hebben.

    En weet je wat nu m’n probleem is? Ik kan mijn kinderen heel moeilijk iets weigeren. Ik kan het gewoon niet verdragen dat ze iets tekort zouden komen, met het risico dat ze strontverwend geraken…

  8. Eva

    Ik heb die reportage ook gezien. Ik heb vaak verontwaardigde kreten gelaten. Niet echt om het schrijnende, dat ken ik wel, ik woon niet op een wolk, maar om het referentiekader. Een jongen van twaalf die zegt dat hij al zijn hele leven droomt om naar spanje te gaan, maar dat dat niet kan omdat ze arm zijn. Ik ben voor mijn twaalfde nooit naar spanje geweest, ik vond dat normaal, wij gingen met de bomma naar zee of in het park spelen om de hoek. Ik vind het schrijnend dat dat nu wel moet, bijvoorbeeld. En zo waren er veel voorbeelden. Ik hou mijn hart vast voor mijn dochter straks. Ik werk, papa niet, die is thuis bij haar. Dus wij hebben een inkomen van een eenoudergezin. Vergelijkbare bedragen met wat ik gisteren hoorde. Maar wij voelen ons niet arm. Wij hebben een appartement met tuin, een auto en zijn nu een weekje op vakantie aan de belgische kust. Ons eten kopen we in aldi en lidl. Wij hebben al een paar jaar geen nieuwe kleren gekocht, want we hebben beslist eindelij eerst eens alles te verslijten. De dochter krijgt zakken vol kleren en speelgoed van vriendjes, familie enz. Ik stel dat niet in vraag. Ik voel mij hierdoor niet arm. Wij zijn gelukkig, de dochter is gelukkig. Gaat dat dan, als ze 12 is te weinig zijn? Ik zal haar nooit laten voelen dat iets niet kan, of dat ik bang ben op straat te eindigen, daar moet een kind niet mee bezig zijn, dat is schrijnend. Maar dat een reisje te veel kost, of nog een broek niet kan, daar zal ze zich mogen overzetten.

  9. yet another arbeiderskindje

    Je verhaal is herkenbaar – mijn ouders hadden ook geen diploma en hebben hun leven lang simpele arbeidersjobs moeten doen. De financiele situatie was precies iets minder precair, maar voor uitspattingen was geen plaats. We gingen nooit naar het buitenland, nooit uit eten en de Aldi was de huis-supermarkt. En ook bij ons: saroma-pudding! :)

    Dat gebrek aan uitspattingen, daar ben ik snel overheen geraakt. Erger vind ik het minderwaardigheidscomplex dat ik eraan over heb gehouden, van negatief geconnoteerd “simpel arbeidersvolk” te zijn. Gevoed door minder fijne nozems die het nodig vonden om mij te pesten met de job van mijn vader. Maar eigenlijk evenzeer -en het is pijnlijk om te typen- door mijn ouders zelf. Toen ik voor burgerlijk ingenieur wou gaan studeren, zagen ze dat niet zitten. “Dat is toch niets voor meisjes”, zeiden ze. En de “zoals jij, kind van simpele arbeiders”, hoorde ik ze erbij denken. Uiteindelijk was ik toch koppig genoeg en mag ik “ir.” voor mijn naam zetten (studiebeurzen ftw), maar het gevoel van er niet thuis te horen is toch lang blijven hangen. Het waren soms stomme dingen, zoals voor het eerst gaan eten bij mijn vriend en zijn -redelijk welgestelde- familie en niet weten waar dat “rare object” voor diende. Het bleek een vismes te zijn: nooit eerder gezien. Ik schaamde mij dan echt te pletter. Ondertussen fake ik mezelf al helemaal doorheen sterrenrestaurantetentjes, dus wie weet komt het nog goed. :)

    Al denk ik dat ik mijn inwendige “arbeidersvolk”-stempel nooit helemaal kwijt geraak. Maar misschien is dat nog zo slecht niet, want voor mij is het ook een drijfveer om te tonen aan de wereld dat je ook iets moois kunt bereiken als dat niet zo in de sterren stond geschreven bij je geboorte. En dat ik het nooit evident zal vinden, dat ik het nu zo goed heb. En dat ik vastbesloten ben om dat door te geven, eens ik kinderen heb. Dat ook.

  10. Gaby

    Mijn vader is gestorven toen ik 15mnd oud was. Met 4 kleine kinderen (zussen van 9,6 en 3) is mijn moeder toen van Duitsland naar België noodgedwongen terug gekeerd. Ze had gelukkig een pensioen van het Belgisch Leger, wat een redding was. Maar, ik moet het waarschijnlijk niet zeggen, we hadden het niet breed.
    Mijn moeder ging schoonmaken en spaarde dat ‘haar handen kraakten’ om ons alles te geven wat ze kon en het gemis van een papa niet nog groter te maken.
    Ik heb alleen maar erg goede herinneringen aan mijn jeugd, aan een warme en liefdevolle moeder. Het gebrek aan materiële weelde was er wel, maar we kwamen niets tekort en ik heb eerlijk waar niets gemist. Ik besef maar al te goed dat het helemaal anders had kunnen lopen. Ik ben mijn moeder nog iedere dag ontzettend dankbaar voor hoe ze alles deed, vaak ten koste van zichzelf en haar eigen geluk.
    Ik heb gestudeerd dankzij haar en heb nu een leuke, goed betaalde baan. En als ik naar mijn kinderen kijk en alles wat ze hebben, dan zijn ze, mét die materiële weelde, echt niet gelukkiger dan ik toen was.

  11. Dank je wel voor je verhaal. Zo herkenbaar. Ik aarzel al heel lang om mijn verhaal (anoniem)te bloggen omdat ik constant het gevoel heb dat ik er niet bij hoor in deze maatschappij. Ik weet nog dat mijn moeder jarenlang elke zaterdag extra ging kuisen bij een bejaarde dame omdat ze een beugel voor me wou kopen. Ze vond het niet kunnen dat ik, als meisje, met scheve tanden door het leven zou gaan. Na drie jaar had ze 60.000 Belgische frank gespaard dat ze bijeenhield in een pot op haar nachttafeltje. Het zou een gewone draadbeugel worden voor mijn voorste boventanden, terwijl ik volgens de tandarts een blokjesbeugel nodig had voor al mijn tanden. Maar het was volgens hem en mijn mama een mooie compromis. Op een zaterdag mocht ik de beugel gaan halen. Maar toen we wilden vertrekken, was de pot met geld verdwenen. Bleek dat mijn broer hem gestolen had om drugs te kopen, net als mijn papa.

  12. jamaisneutral

    Heel herkenbaar. Mijn ouders hadden het ok, tot ze borg stonden voor vrienden (die hun schulden niet afbetaalden) én mijn invalide werd door een arbeidsongeval. Een paar jaar, invaliditeitsuitkering en een tiental operaties (zonder hospitalisatieverzekering) later…
    Met mijn ma naar de sociale dienst van de unief, met mijn kapot ondergoed mee, zodat ze ging zien dat we echt wel een studiebeurs nodig hadden en dat we geen profiteurs waren.
    Naar het OCMW stappen voor een leefloon als inwonende, om toch te kunnen studeren. Een brief schrijven naar het ocmw om te smeken of we nieuwe schoenen kunnen kopen.
    En op mijn werk merken dat mensen ervan uitgaan dat ik uit de “middenklasse” kom, terwijl ik me daar zo moeilijk een voorstelling van kan maken. Tja.

  13. Veerle

    Je hebt een ongelooflijk sterke tekst geschreven, ook al is dit voor mij niet herkenbaar. Mijn ouders verdienden goed, hebben nooit een huis op afbetaling moeten kopen want mijn vader had een spaarpot. We liepen bijna altijd rond in merkkleren. Voor mij was dat normaal. Mijn moeder deed uitspraken als: ‘Als je niet goed studeert, dan ga je in de Krekelstraat belanden’. De Krekelstraat was een straat met kleinere huizen dan het onze.

    Het is pas toen ik al 16 was, dat ik begon te beseffen dat de wereld niet was zoals mijn moeder hem voorstelde, met slimme mensen in grote huizen die dat allemaal hadden verdiend, en domme mensen in kleine huizen die het zelf gezocht hadden.

    Ik wil mijn kinderen absoluut niet opvoeden zoals mijn moeder dat deed. Wij leven dus niet op grote voet maar eerder spaarzaam. Ik wil mijn kinderen spaarzaam opvoeden omdat ik hen wil tonen dat luxe niet altijd gelukkig maakt. Ik wil die andere dingen tonen die meer garantie geven op geluk.

    Het is terecht dat je je niet schaamt voor je afkomst. Je ouders hebben het niet makkelijk gehad en hebben je alle kansen gegeven. Dat ik kansen kreeg, lag voor de hand. Ik had meer haar op mijn tanden nodig gehad om mijn diploma NIET te halen dan om het WEL te halen. Ik heb wel zitten blokken, maar eigenlijk voelde het niet aan als een prestatie. Mijn moeder verbieden op mijn proclamatie te komen toen ik afgestudeerd was, dat was misschien de strafste stoot die ik in die vijf jaar heb gedaan.

  14. Pe

    Heel herkenbaar. Ik ben twee jaar ziek geweest en kreeg het daardoor financieel moeilijk. Ik word gek van mensen die zeggen dat geld niet gelukkig maakt. Dat zijn dus mensen die geld genoeg hebben, want ik weet uit ervaring dat zo krap zitten je heel ongelukkig en angstig maakt.

  15. Marjolein

    Mooi stukje. Herkenbaar, ik ben als kind opgegroeid bij een alleenstaande mama die werkte in de confectie, in grote ateliers in Brussel, waar ze lange uren klopte en weinig verdiende. Onze reizen gingen naar De Haan en dat was grote luxe. Kleren en speelgoed waren tweedehands en een kleurentv kwam er pas heel laat, nadat onze mini zwartwit het opgegeven had. Nooit een computer gehad, die kwam pas toen ik 20 was. Mama ook talloze keren op het einde van de maand op de rekenmachine horen vloeken. Wel tonnen liefde gekregen en dat is miljoenen waard.
    Ik hoop aan mijn zoontje genoeg te kunnen geven om blij te zijn en te weinig om verwend te zijn. En die tonnen liefde, dat komt ook in orde.

  16. Schrijnend verhaal maar liefdevol geschreven.

    Wat Dexter betreft: Wanneer jij een beetje oplet en hem op jeugdige leeftijd de waarde van geld bij brengt gaat hij het hebben van geld en het krijgen van alles wat zijn hartje begeert niet als vanzelfsprekend beschouwen. Dat is tenminste mijn ervaring.

  17. Kaat

    Alleenstaande moeder van twee, waarvan de jongste autistisch. Daardoor moet ik 80% werken om hem van therapie naar therapie te kunnen brengen.

    De vader werkt niet en heeft een alcoholprobleem en betaalt bijgevolg niets, een kei kan je niet stropen.
    Ik verdien net ietsjepietsje teveel om de verhoogde kinderbijslag te krijgen, of de alimentatie van het fonds te krijgen, een sociale woning huren kan ook al niet.
    Met ander woorden: ik heb een diploma, heb werk en toch wonen we in een beschimmeld huis.
    En neen ik heb geen auto en ik rook niet, vorig jaar zijn we wel op reis geweest want dat moesten we toch ooit wel eens gedaan hebben?
    Dit is het verhaal van net niet verdrinken.

  18. Lucie

    Dankjewel voor dit stukje. Mede dankzij dit stukje vind ik het ook niet meer evident om 50 euro voor een vrijgezellen of 20 euro voor een cadeautje te vragen, zelfs al heb ik daar geen probleem mee.

  19. Lilith,

    ik kom op dit blogje terecht door je verwijzing ernaar in je artikel over “regels”. Ik ben erg geraakt door je verhaal.

    Nu ik voltijds werk en in principe veel kan van wat mijn vrienden met 2 inkomens doen, dacht ik de laatste tijd vaak: “amai, ik ben lang echt zo arm geweest”. Je verhaal hier herinnert me weer aan mijn basisgevoel: ik ben absoluut nooit arm geweest. Ik heb altijd alle rekeningen kunnen betalen, en alle wezenlijke dingen kunnen doen: studeren, in een droog en veilig onderkomen wonen, mijn kind zijn schoolrekeningen betalen. En het belangrijkste: ik had en heb de steun van vrienden en familie. Die me talloze keren hebben getrakteerd als er betalende familie-etentjes en dingen in die categorie waren. Bij wie ik mocht lenen. Die op mijn kind pasten als ik ging solliciteren. Enz.
    Want dat lees ik niet in je verhaal, maar ook dat lijkt me armoede en stress: er alleen voor staan, en een netwerken hebben dat er even beroerd voor staat of net onbereikbaar ver weg is.

    Lilith, je blog doet me beseffen een gelukkig mens te zijn én milder te zijn, elke dag, naar de situaties en reacties van anderen. Omdat je gewoon niet weet wat ze allemaal al dragen.

Reageer zelf

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

You may use these HTML tags and attributes: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>